اقدامات تأمینی ، تدابیری هستند مستقل از مجازات ها که در مواجهه بامجرمین دارای حالت خطرناک یااشیاءخطرناک اعمال می شوند . همه ی اقدامات تأمینی از لحاظ شدّت ، رنج آوری ، تحقیر آمیز بودن وصفت ترذیلی داشتن در یک سطح قرار ندارند . بااین توضیح که نمی توان گفت که اقدامات تأمینی و تربیتی و مجازات ها از لحاظ ویژگی مطلقاً با هم تفاوت دارند .زیرا در بعضی از انواع این اقدامات مانند تبعید، اقامت اجباری ، انتشار حکم محکومیت قطعی ،نگهداری مجانین در تیمارستان محرومیت از حقوق اجتماعی و...ممکن است از لحاظ ویژگی به مجازات نزدیک باشند. 

البتّه لازم به ذکر است که هدف از اجرای این اقدامات همیشه اصلاح مجرم ،جلوگیری از تکرار جرم وبازگشت فرد به اجتماع است . در قوانین جزایی ایران و به خصوص ق.م.ا 1392 ، اقدامات تأمینی و تربیتی در مواد قانونی بسیاری در قالب مجازات ها آورده شده است . مانند مادّه ی «18» در قالب مجازات های تعزیری ،مادّه ی«20» مجازات اشخاص حقوقی،مادّه ی«23» و «25» مجازات های تبعی و تکمیلی . این اقدامات ماهیتاً دارای حالت پیشگیری هستند وبیشتر به دنبال راهکارهایی به منظور نیل به این هدف می باشند. از طرف دیگر این اقدامات باید به نحوی اجرا شوند که  متناسب با ویژگی های شخص محکوم ، شیوه ارتکاب جرم ، استعدادها ومنش و.. باشند به نحوی که با توجّه به این مسائل بهترین نوع اقدام تأمینی و تربیتی برای آنها توسط قاضی انتخاب شود . 

بنابراین با توجّه به این ویژگی اقدامات تأمینی و تربیتی تفاوت بارزی با مجازات ها دارند زیرا در مجارات ها یک مجازات برای مجرمین زیادی اعمال می شود بدون توجه به این ویژگی ها(اصل تساوی). در اقدامات تأمینی و تربیتی عام مانند دستورات مندرج در تعلیق اجرای مجازات  و آزادی مشروط در قانون مجازات اسلامی ودر ق.م.ا 1392 درمورد تعلیق اجرای مجازات  ،آزادی مشروط، تعویق مراقبتی،مجازات های جایگزین حبس به رعایت این تناسب اشاره شده است .

 اقدامات تربیتی ، تدابیری هستند که جنبه آموزشی ، فرهنگی ، اصلاحی وارشادی دارند ومی توانند با قرار گرفتن در کنار اقدامات تأمینی اهداف والایی همچون باسازگاری و اصلاح مجرم را محقّق کنند. تدابیر تربیتی فقط در مورد مجرمین خطرناک اعمال نمی شوند بلکه بیشترین زمینه برای اعمال آن در جرایم اطفال و نوجوانان است . در ق.م.ا 1392 ،از مادّه ی «88»تا «95» به تشریح اقدامات تأمینی و تربیتی اطفال و نوجوانان پرداخته است . بدلیل اهمیّت زیاد در بازپروی این دسته از مجرمین و نداشتن بسیاری از ویژگی های بزرگسالان مانند نیّت مجرمانه  در انجام جرم ورشد این دسته از کودکان در محیط های اجتماعی و خانوادگی ناسالم ، پرورش وتربیت آنها واستفاده از اقدامات تربیتی  مناسب در مورد آنها ، امید به اصلاح آنها بسیار زیاد است . 

فهرست مطالب
    
مقدمه1
بیان مسئله 1
سوالهای تحقیق1
فرضیه1
پیشین2
اهداف تحقیق 2
ضرورت تحقیق 3
سامانه تحقیق 3

فصل اول مفاهیم اصطلاحی و لغوی وپیشینه 4
مبحث اول مفاهیم 4
گفتار اول مفاهیم لغوی4
الف تأمین4
بتربیت5
گفتار دوم مفاهیم اصطلاحی7
الفمفهوم اصطلاحی تربیت7
ببررسی تعاریف اقدامات تأمینی و تربیتی 10
جاهداف اقدامات تأمینی و تربیتی 13
1پیشگیری از جرم و اصلاح مجرم 13
2جانشین کردن مجازات با اقدامات تأمینی و تربیتی 13
دویژگی ها وخصایص اقدامات تأمینی و تربیتی 14
اول نداشتن رنگ اخلاقی14
دومنامعیّن بودن مدت14
سومقابلیت تجدیدنظر دائمی15
پنجم تحقیر آمیز نبودن 16
ششم رنج آور نبودن 16
هفتم جبران ضرروزیان ناشی از جرم17
راقسام اقدامات تأمینی و تربیتی 17
مبحث دوم پیشینه اقدامات تأمینی و تربیتی 18
گفتار اوّل بررسی اقدامات تأمینی و تربیتی
 قبل از پیروزی انقلاب اسلامی 18
گفتار دوّم اقدامات تأمینی و تربیتی 
پس از پیروزی انقلاب اسلامی22
گفتار سوّم پیشینه اقدامات تأمینی و تربیتی از دیدگاه اسلام 26

فصل دوم ارکان و شرایط اقدامات تأمینی و تربیتی 29
مبحث اول ارکان اقدامات تأمینی و تربیتی 29
گفتار اول ارکان عام حقوقی اقدامات تأمینی و تربیتی 
در قانون مجازات اسلامی 1392وقانون مجازات اسلامی137029 
الفلزوم ارتکاب جرم 29
بلزوم مسئولیت کیفری34
1صغار و مجانین 35
11 صغار35
21 مجانین 41
121 جنون در قانون مجازات اسلامی 41
221جنون ومسئولیت کیفری درقانون
 مجازات اسلامی 139243
2اشخاص حقوقی46
12 نظرات مختلف در مورد
 مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی46
22رویکرد قانون مجازات اسلامی 1370
در قبال مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی47
32پذیرش مسئولیت کیفری  اشخاص حقوقی
 درقانون مجازات اسلامی 139249
گفتار دوم ارکان خاص و قانونی اقدامات تأمینی و تربیتی 51
الفقانونی بودن اقدامات تأمینی و تربیتی 51
1اصل قانونی بودن اقدامات تأمینی و تربیتی
 در قانون مجازات اسلامی1370 و قانون مجازات اسلامی 139052
ب رکن مادّی اقدامات تأمینی و تربیتی 55
1جرایمی که در آنها می توان از ابتدا
 اقدامات تأمینی و تربیتی مورد استفاده قرار گیرد 55
2جرایمی که با شرایط ویژه مشمول
 اقدامات تأمینی و تربیتی می شوند60
3جرایمی که امکان اجرای اقدامات تأمینی 
درباره آنها وجود ندارد63
مبحث دوم شرایط اعطای اقدامات تأمینی وتربیتی65
گفتار اول شرایط ماهوی اعطای اقدامات تأمینی و تربیتی65
الفشرط وجود حالت خطرناک65
بشرط سابقه ارتکاب جرم وخطرارتکاب جرم در آینده 67
جبررسی جرایمی که در مورد آنها اقدامات تأمینی و تربیتی     
اعمال می شود وشرایط اجرای اقدامات تأمینی و تربیتی 68
دتناسب میان جرم و اقدامات تأمینی و تربیتی 73
گفتاردوم شرایط قضایی اعطای اقدامات تأمینی و تربیتی 75            
الفاختیاری یااجباری بودن اقدامات تأمینی و تربیتی در
قانون مجازات اسلامی1370 و قانون مجازات اسلامی 139276
1اختیاری بودن اقدامات تأمینی و تربیتی76
2اجباری بودن اقدامات تأمینی و تربیتی 78
بدادگاه صالح به اعطای اقدامات تأمینی و تربیتی
 در قانون مجازات اسلامی1370 و قانون مجازات  اسلامی 139281
جوجود مراکز مخصوص برای اجرای اقدامات تأمینی و تربیتی86

فصل سوم آثار کیفری ،مدنی،فرهنگی واجتماعی اقدامات تأمینی وتربیتی در قانون مجازات اسلامی1370 و قانون مجازات اسلامی 1392
مبحث اول آثار کیفری اقدامات تأمینی و تربیتی89
گفتار اول اقدامات تأمینی و تربیتی مربوط به مکان 89
الفاقدامات تأمینی و تربیتی مکانی در قانون مجازات 
اسلامی1370 و قانون مجازات اسلامی  139289
1تبعید ،ممنوعیت از اقامت یا اجبار به اقامت90
2اقدامات تأمینی مکانی مربوط به اطفال بزهکار در
قانون مجازات اسلامی 139295
3منع خروج اتباع ایران واخراج بیگانگان 95
گفتاردوم آثار کیفری اقدامات تأمینی و تربیتی (محروم کننده )
محرومیت از حقوق اجتماعی وممنوعیت شغلی97
1محرومیت از حقوق اجتماعی97
الفمحرومیت از حقوق اجتماعی بعنوان مجازات اصلی در 
قانون مجازات  اسلامی 1370 و قانون مجازات  اسلامی 139098
بمحرومیت ار حقوق اجتماعی بعنوان مجازات تکمیلی 
وتبعی در قانون مجازات اسلامی 1370 وقانون مجازات اسلامی 139298
جمحرومیت از حقوق اجتماعی بعنوان مجازات تبعی                                               
در قانون مجازات اسلامی 1370 و قانون مجازات اسلامی 1392 99
2ممنوعیت ومحرومیت شغلی103
الفممنوعیت شغلی عام در قانون مجازات اسلامی 1370و قانون مجازات اسلامی 1392104
بممنوعیت شغلی خاص در قانون مجازات اسلامی 1370  و قانون مجازات اسلامی 1392 106

گفتارچهارم «آثارکیفری اقدامات تأمینی  نگهداری 
اشیاء و بستن موسسات 109
الفضبط اشیا خطرناک 109
ببستن موسسات جرم زا 114
گفتار پنجم آثار کیفری اقدامات تأمینی و تربیتی 
مربوط به بازپروری (تربیتی و درمانی)115
الفاقدامات تربیتی116
باقدامات درمانی122
1اقدامات درمانی مجانین122
1جنون در زمان ارتکاب جرم وبعد از آن123
12جنون پس از ارتکاب جرم در جرایم حدی 126
2اقدامات درمانی معتادین 127
3حرفه آموزی واشتغال 128
گفتار ششم اقدامات تأمینی و تربیتی کنترل کننده و نظارتی130
گفتارهفتم آثارکیفری انتشارحکم132
مبحث دوم آثار مدنی اقدامات تأمینی وتربیتی135
گفتاراوّل محرومیت از حق ولایت ،قیمومت و نظارت135
گقتاردوّم انتشارحکم136
مبحث سوم آثار اجتماعی اقدامات تأمینی و تربیتی136
گفتار اول پیشینه ومنافع کار عام المنفعه 136
گفتار دوم کار عام المنفعه در قانون مجازات اسلامی 1392138
گفتار سوم انجام کار عام المنفعه درسایر کشورها142
مبحث چهارم آثار فرهنگی اقدامات تأمینی وتربیتی143
گفتار اول آثار فرهنگی شرعی و دینی اقدامات تأمینی
وتربیتی 144
گفتار دوم آثار فرهنگی دیگر147
نتیجه گیری 150
پیشنهادات 152
منابع154

فهرست  علائم واختصارات 
قما   قانون مجازات اسلامی
قاقانون اساسی