پایان نامه کارشناسی ارشد رشته تاریخ و ادبیات با عنوان
بازبینی متون تاریخی فارسی دوره صفویه با تكیه بر مفهوم ایران و ارائه دوره بندی جدیدی از سلسله صفویه بر اساس متون تاریخی فارسی این دوره
طرح موضوع:
هنگامی كه از نام ایران، سخن به میان می آید، مجموعه ای از مفاهیم در ذهن تداعی می شود كه از آن جمله اند: یك محدوده جغرافیایی با حد و مرز و ویژگی های مشخص، مردمانی با نژاد یا نژاد های گوناگون كه در آن محدوده، با دارا بودن فرهنگ ویژه ای زندگی می كنند و مجموعه ای از افراد كه بر طبق قوانین مشخصی، آن كشور را ادراه می كنند. این مفاهیم، ممكن است در زمان های مختلف، متفاوت باشد.شاید چنین تصور شود كه مفهوم واژه ایران در گذر اعصار و قرون تغییر نكرده و اساساً، اجزای تشكیل دهندة این مفهوم، در طول تاریخ، دست نخورده باقی مانده است. حتی ممكن است چنین به نظر برسد كه معنای این واژه واضح و از توصیف و مصداق بی‌نیاز است.
همان طور كه می‌دانیم، واژه ایران، همانند همه واژگان، مدتی پس از به وجود آمدن، تحول معنایی یافته و در هر دوره‌ای همراه با حوادث پیش آمده عناصر سازندة این مفهوم تغییر كرده است.
جستجو در متون تاریخی این سرزمین، در هر دوره، می‌تواند ما را به دریافت مفهوم ایران در همان دوره، یاری رساند. روند این تحول معنایی نیز تابع تغییرات مختلف جغرافیایی، فرهنگی و نژادی است كه در گستره این سرزمین رخ داده است. نام ایران، در آغاز به دلایل ویژه‌ای برای سرزمینی با حدود و ثغور معینی انتخاب شده و برجای مانده شده است اما همان طور كه در سنگ نبشته‌‌های پیش از اسلام آمده، سرنوشت آن، در دوره‌های مختلف، متفاوت بوده است. بررسی تغییرات مفهوم این واژه، حتی در دورانی كه از ایرانیان به جز كتیبه‌ها متنی در دست نیست به پرسش‌های بسیاری پاسخ خواهد داد. متون تاریخی پس از اسلام، نشان می‌دهند كه واژه ایران، جتی زمانی كه ایران جزئی از سرزمین‌های خلافت اسلامی به شمار می‌رفت. این واژه چه جایگاهی داشته است. آیا واژه‌های دیگری كه برای نامیدن این سرزمین در متون تاریخی به كار رفته‌اند به مفهوم واژه ایران تأثیر گذارده‌اند؟
کلمات کلیدی:
دوره صفویه
مفهوم ایران
بازبینی متون تاریخی فارسی
كهن ترین نثر تاریخی فارسی
- ساختار تحقیق
درباره این مفهوم پیش از ورود اسلام به ایران، به دشواری می توان سخن گفت. بخصوص اگر خواسته باشیم،این مفهوم را در متون فارسی جستجو كنیم. به همین دلیل پژوهشگران جز كتیبه ها، كه تنها متون فارسی تاریخی این دوران هستند، از متون دیگری كه در آن دوران نوشته نشده اند،نیز كمك گرفته اند. اوستا یكی از این متون است. اما درباره محدوده جغرافیایی ایران در زمان های مختلف به جز كتیبه ها، كتاب های تاریخی كه توسط غیر ایرانیان نوشته شده است، نیز می‌تواند به ما کمک کند که مفهوم واژه ایران در دوره مرتبط با نقش دین در حکومت است واین ارتباط، در عهد ساسانیان،از همه زمان،آشكار تر است، به همین دلیل در فصل نخست این پژوهش، نگاهی كوتاه به این موضوع به ویژه در عهد ساسانی انداخته ایم.
مفهوم ایران در متون فارسی دوره اسلامی، نیازمند بحثی گسترده است كه نگارنده این سطور،ناگزیر فهرست وار از آن عبور كرد. مكتوبی فارسی كه از تاریخ ایران سخن بگوید، در دو قرن ابتدای ورود اسلام به ایران نیز در دست نیست. پس از آن نیز این متون به زبان عربی نوشته شده اند و اگر هم مانند تاریخ بلعمی به فارسی برگردانده شده باشند،نه از واژه ایران كه از واژه های مترادف آن مانند ملك عجم یا فارس استفاده شده است.با این همه نمی توان از بخش هایی در این كتاب ها كه تاریخ ایران را مورد بررسی قرار می دهد، چشم پوشید. به عنوان مثال درتاریخ بلعمی كه آن را كهن ترین نثر تاریخی فارسی می دانند، در بخش مربوط به تاریخ ایران ،یك بار از واژه ایران استفاده كرده است. یكبار نیز از واژه ایرانشهر . (بلعمی، 1375: ص 84و36)
فهرست مطالب
بازبینی متون تاریخی فارسی دوره صفویه با تكیه بر مفهوم ایران و ارائه دوره بندی جدیدی از سلسله صفویه بر اساس متون تاریخی فارسی این دوره 1
مقدمه 2
1- طرح موضوع 2
2- ساختار تحقیق 4
بیان موضوع تحقیق 11
ضرورت و اهمیت تحقیق 11
اهداف تحقیق 12
پرسش های تحقیق: 12
فرضیه های تحقیق 12
ارزیابی منابع 13
الف)متون تاریخی 13
فتوحات شاهی 13
دیوان شاه اسماعیل صفوی 15
تاریخ ایلچی نظام شاه 15
نقاوه الاثار فی ذكر الاخیار 15
جنگ نامه كشم و جرون نامه 16
تاریخ عباسی یا روزنامة ملا جلال 16
عباسنامه 17
دستور شهریاران 18
ب) متون تذكره‌ای 18
تذكره شاه طهماسب 18
اسناد پادریان كرملی 21
الف) ایران در متون پیش از اسلام 22
دین و دولت در ایران باستان 29
ب) ایران در متون دوره اسلامی تا دوره صفویه 33
کاربرد و مفهوم واژه ایران در عهد شاه اسماعیل 61
ایران در متون عهد شاه تهماسب 64
شاه اسماعیل دوم 82
شاه محمد خدابنده 89
متون تاریخی دوران شاه عباس 97
شاه سلطان حسین 125
مفهوم سرزمینی ایران در دوره صفویه 133
نتیجه‌گیری 136